نصف جهان: صعود پرسپوليس «ايران» به فينال باشگاه هاي آسيا يک حرف است، کنار زدن نماينده «عربستان» براي رسيدن به اين جايگاه يک حرف ديگر.

رسيدن قرمزهاي ايران به مرحله نهايي يک تورنمنت فوتبالي درآسيا قبلاً هم اتفاق افتاده و چيز جديدي نيست اما وقتي کليد حضور در فينال، عبور از سد مستحکم يک باشگاه پرقدرت عربستاني در مرحله نيمه نهايي است و به فاصله چند ساعت تا برگزاري اين مسابقه، يکي از مؤثرترين بازيکنان پرسپوليس –عيسي آل کثير- به بهانه رفتار نژادپرستانه توسط بالاترين مرجع فوتبال آسيا (AFC) به مدت شش ماه محروم مي شود، آن وقت ايراني ها حق دارند شک کنند که لابي عربستان سعودي مي خواهد به هر قيمتي نتيجه اين مسابقه را به سود خود پايان دهد.

بر کسي پوشيده نيست که رابطه سياسي ايران و عربستان در تيره و تارترين شرايط ممکن قرار دارد و اين دو قدرت غرب آسيا از هر فرصتي براي تحت تأثير قرار دادن رقيب استفاده مي کنند تا جاي پاي خود را در منطقه محکم تر کنند که زمين فوتبال يکي از اين فرصت هاست. از طرفي هر چه فيفا تلاش مي کند پاي سياست را از فوتبال دور کند اما قدرت سياست آنقدر هست که اجازه ندهد دنياي توپ گرد با خيال راحت راه خودش را برود. شايد هم بعضي سياسي کاري هاي دايره هاي زير مجموعه اين فدراسيون جهاني باعث شده سايه سياست همواره بر سر فوتبال سنگيني کند. نگاه کنيد به همين داستان عيسي آل کثير؛ امروز از هر کس بپرسيد مقصر اصلي در اين پرونده کيست، يک جمله را به زبان مي آورد: تاخت و تاز عربستان سعودي در کنفدراسيون فوتبال آسيا.

* فرصتي براي اثبات برتري

در ايران هر دو جناح اصلاح طلب و اصولگرا نسبت به سياست هاي عربستان سعودي در منطقه غرب آسيا انتقاد دارند اما زباني که از آن براي بيان اين انتقاد استفاده مي کنند متفاوت است. معمولاً اصولگرايان به تندي و صريحاً به مواضع عربستان واکنش نشان مي دهند اما اصلاح طلبان با محافظه کاري و سبک سنگين کردن بيشتري در اين باره موضع مي گيرند. اينها که همواره پيرو سياست «برد-برد» بوده و هستند معتقدند با درنظر گرفتن جايگاه کشور سعودي نبايد شرايط بين دو کشور را از چيزي که هم اکنون هست وخيم تر کرد اما اصولگرايان که ثابت کرده اند سياست «برد-باخت» برايشان اهميت بيشتري دارد، کاملاً با اين موضع اصلاح طلبانه مخالف هستند و از هر فرصتي براي به چهارميخ کشاندن حريف قدر خارجي بهره مي گيرند.

چه شخصيت هاي هر دو جناح و چه رسانه هاي آنها، در پيش بردن خط فکري جناح متبوعشان در قبال عربستان کم نمي گذارند. نمونه هم فراوان است؛ از ميدان سياست تا ميدان ورزش. آخري اش در صفحات اول شماره هاي ديروز روزنامه هاي سياسي کشور با محوريت غلبه پرسپوليس بر نماينده عربستان سعودي در زمين فوتبال قابل مشاهده بود.

* صفحه اول خبر مي دهد از...

اگر کسي به دنبال بررسي تفاوت رفتار اصولگرايان و اصلاح طلبان در قبال سياست هاي عربستان سعودي باشد، بهترين مرجع براي اين کار بررسي صفحه اول روزنامه هاي هر دو جناح در قبال پيروزي پرسپوليس بر النصر عربستان است. اگر چه اين مسابقه ديروقت شنبه به پايان رسيد اما نتيجه به دست آمده آنقدر براي
روزنامه هاي دو جناح مهم بود که صفحات اولشان را ديرتر به چاپخانه ها سپردند تا بتوانند روز يک شنبه صفحات اول متفاوتي نسبت به روزهاي قبل طراحي کنند. نتيجه اين کار نشان مي دهد هر چه اصولگراها صريح و تند با موضوع شکست عربستان برخورد کرده اند، اصلاح طلب ها با حفظ آرامش، سعي کرده اند چندان روي مغز حريف راه نروند! سياستي که بارها توسط اين رسانه ها به شکل هاي مختلف تکرار شده است. با همين استدلال هم رسانه هاي اصلاح طلب، پيروزي پرسپوليس را برجسته کردند و رسانه هاي اصولگرا، شکست عربستان را اگر چه استفاده از وزن آهنگين «آل سعود» و «آل کثير» و واژه سازي هاي متناسب با اين دو کلمه به همراه تصاوير بزرگ از جشن صعود سرخپوشان، وجه مشترک اغلب تيترهاي روز گذشته روزنامه هاي دو جناح بود.

* بررسي روزنامه هاي اصولگرا

در ميان روزنامه هاي اصولگرا، روزنامه «وطن امروز» متعلق به جوانان پيشرو اردوگاه اصولگرايي که پيش از اين هم سابقه فراواني در به کار بردن تيترهاي تند و تهاجمي به خصوص در قبال سياست هاي منطقه اي عربستان دارد، اين بار نيز گوي سبقت را از رفقا ربوده و با تيتر «انتقام تميز از آل کثيف» به استقبال شکست فوتبال عربستان از فوتبال ايران رفت. «وطن امروز» در توضيح تيترش نوشت که «لابي آل سعود و محروميت عيسي آل کثير هم نتوانست مانع باخت نماينده عربستان مقابل نماينده ايران شود».

تيتر ديگر روزنامه مهم اين جناح-«جوان»- هم چيزي شبيه «وطن امروز» حتي با به کار بردن واژه هاي مشابه بود: «حال کثير!» تيتر اين روزنامه و «باخت آل کثيف با همه فوتبال سياسي شان به پرسپوليس حال خوش زيادي به طرفداران فوتبال در ايران داد» توضيح «جوان» براي شب پيروزي ايران بود؛ يک شادي وصف ناپذير از کشاندن رقيب ديرينه به گوشه رينگ.

روزنامه «صبح نو» نزديک به محمدباقر قاليباف که معمولاً تلاش مي کند ميانه را بگيرد، سومين روزنامه اصولگرايان بود که روز گذشته با تيتري پرکنايه نمک به زخم عربستاني ها پاشيد. «غلبه بر سعودي و شرکا» کنايه اي آشکار به نفوذ بيش از اندازه آن کشور در  AFC به هدف تأثيرگذاري بر نتايج مسابقات است که روزنامه نواصولگرايان، غلبه بر اين سياست را مهم تلقي کرده است؛ همان سياست و ديدگاهي که روزنامه قديمي «رسالت» متعلق به پيشکسوتان اصولگرايي هم با تيتر: «صعود از روي AFC و سعودي ها» و روزنامه «قدس» چاپ پايتخت اصولگرايان (مشهد) با تيتر پرسپوليس ايران (6) – النصر AFC (4) بر آن تأکيد کرده اند.

از ديگر روزنامه هاي اين جناح مي توان به «جام جم» اشاره کرد که تيتر ملايم اما جهت دار «حال صعود!» را براي شکست عربستان استفاده کرد. اين سياست هميشگي روزنامه صداوسيماست که تلاش مي کند همواره کمي پايين تر از «وطن امروز» و «جوان» بايستد. تعجب اما از روزنامه «فرهيختگان» رسانه متعلق به دانشگاه آزاد است که اگرچه تيترهايش معمولاً هم رديف با اين دو روزنامه (و البته نه به آن تندي) است اما اين بار سياست آرامش بخش تري را در پيش گرفته است. «فرهيختگان» که اين مسابقه را «نابرابر» توصيف کرد با تيتر «تکثير آل کثير» به استقبال پيروزي پرسپوليس رفت. اين تير، مشابه تيتر ديگر روزنامه اصولگرايان -«خراسان»- بود که همين ديدگاه را نمايندگي مي کرد: «11 نفر آل کثير شدند.»

* بررسي روزنامه هاي اصلاح طلب

اما در آن سو، اردوگاه اصلاح طلبان چه حال و هوايي دارد؟ از روزنامه «شرق» شروع مي کنيم. «شرق» که به نوعي مهمترين و تأثيرگذارترين روزنامه حال حاضر اصلاح طلبان است، از عجيب ترين تيتر ممکن براي پيروزيپرسپوليس استفاده کرده است؛ يک تيتر به زبان عربي که مشخص نيست مخاطبش را داخل مرزهاي ايران مي جويد يا وراي خليج فارس. «إن ضوء الحُب أحمر» يا «نور عشق، سرخ است» نماد عيني اعتقاد اصلاح طلبان به سياست «تنش زدايي» در قبال سياست هاي عربستان سعودي است!

«اعتماد»، دومين روزنامه تأثيرگذار اصلاح طلبان نيز مانند «شرق» با تيتري خنثي از شکست عربستان استقبال کرده است. «آسيا در تسخير ارتش سرخ» تيتري نيست که با محتواي تيترهاي سرويس «سياست داخلي» اين روزنامه همخواني داشته باشد. به نظر مي رسد براي روزنامه اعتماد، حوزه سياست خارجي به مراتب خط قرمز پررنگ تري نسبت به حوزه سياست داخلي محسوب مي شود. يادتان باشد اين روزنامه همين هفته گذشته، خط شکن انتشار عکس بزرگ يکي از ممنوع التصويرهاي مشهور در صفحه اولش بود اما ظاهراً بحث عربستان براي «اعتماد» جداي از هر بحث ديگري است!  

«آرمان ملي» اما کمي قاطعانه تر با موضوع برخورد کرده است. «نصر بزرگ پرسپوليس» با اين تعبير که سرخپوشان «آل صعود» هستند هر چند نسبت به سياست کم محلي به شکست عربستان پايبند است اما در نشان دادن پيروزي پرسپوليس هم کم نگذاشته است.

در ميان روزنامه هاي اصلاح طلب، تيتر روزنامه «مستقل» تندترين تيتر براي شکست عربستان از ايران است. «مستقل» تنها روزنامه اصلاح طلب است که نه به پيروزي پرسپوليس بلکه به شکست عربستان پرداخته است. «تير خلاص پرسپوليس به قلب عربستان» با اين توضيح روزنامه که «آل کثير گلزن بزرگ ايراني با دسيسه AFC محروم شد» چيزي در حد تيتر روزنامه هاي اصولگراست آنقدر که اگر روزنامه «مستقل» را در محدوده موضعگيري جوانان تندرو اصلاح طلب هم دسته بندي کنيم شايد به بيراهه نرفته باشيم. «مستقل» همان کاري را مي کند که «وطن امروز» در آنسو؛ اگرچه به مراتب رقيق تر از رقيب.

«هفت صبح» هم که سردبيري آشنا به حوزه ورزش دارد تيتر «جنتلمن ها در فينال» را براي صعود پرسپوليس به فينال آسيا در نظر گرفت. «هفت صبح» نشريه اي است که از بدو انتشار تا کنون تلاش کرده استقلال خودش را از حوزه سياست و تعلق به جناح ها به ثبوت برساند و بيشتر به عنوان روزنامه اي عامه پسند جلب توجه کند. «هفت صبح» البته اصلاح طلب است اما انتخاب اين تيتر دقيقاً ذيل امتداد سياست «بيطرفي و عامه پسندي»  ارزيابي مي شود.

روز گذشته «همشهري»، روزنامه شهرداري تهران هم پيروزي پرسپوليس بر حريف عربستاني اش را در صفحه اولش انعکاس داد. «همشهري» هم مثل «هفت صبح» از روز اول انتشارش سياست گريز بود هر چند در سال هاي ابتدايي اوج گرفتن گفتمان اصلاح طلبي در دهه 70، از پيشروان تبيين اين گفتمان به حساب مي آمد؛ کاري که «هفت صبح» هيچگاه در پيش نگرفت و «همشهري» هم البته هيچگاه به ورطه عامه پسندي نيافتاد. اين روزنامه همواره تأکيد کرده که نشريه اي با محوريت اهميت دادن به امور شهري است و طبيعي است که تيتر «به اين شادي احتياج داشتيم» نمي تواند در روزنامه اي به جز «همشهري» کاربرد پيدا کند.

اما «آفتاب يزد» که از نگاه رسانه هاي اصولگرا، روزنامه اي «تندرو» به حساب مي آيد، ديروز اين مشي (به زعم اصولگرايان) را کنار گذاشت و تيتر خنثي و عجيب «پسران شجاع» را براي برد پرسپوليس استفاده کرد. جداي از سياست کلي رسانه هاي اصلاح طلب مبني بر دور شدن تعمدي از انگشت گذاشتن بر شکست عربستان، شايد تنها دليل انتخاب اين تيتر آن هم از جانب روزنامه اي که به تيترهاي خاص و تند معروف است فقط «عجله» به خرج دادن براي رساندن صفحه اول به چاپخانه باشد!

* بررسي روزنامه هاي دولت

دولت جمهوري اسلامي با سه روزنامه «ايران»، «ايران ورزشي» و «شهروند» در صحنه رسانه اي کشور فعال است. دو روزنامه اول مستقيماً توسط دولت اداره مي شود و روزنامه «شهروند» رسانه رسمي هلال احمر است. سيطره دولت بر اين روزنامه ها باعث شده آنها در تيترهايي که انتخاب مي کنند کاملاً به سياست هاي جاري بالادستي توجه داشته باشند. در رابطه با سياست ايران در قبال عربستان، موضع دولت همواره توصيه به مذاکره و دوري از تنش با اين کشور بوده است و اين سياست در تيترهاي ديروز اين سه روزنامه هم به چشم مي خورد.

روزنامه «ايران» بدون اشاره به شکست عربستان، با اين توضيح که «آل کثير محروم شد، پهلوان اخراج شد، پرسپوليس فيناليست شد» از «آل غيرت» نام برده است و روزنامه «ايران ورزشي» به «فاتحان غرب و قلب» اشاره کرده؛ تيتري زيبا اما کاملاً دور از جهت گيري هاي مرسوم روزنامه هاي اصولگرا. «شهروند» هم با تيتر «نصف جام آسيا سرخ شد» نشان داد از رسانه هايي نيست که حوزه ورزش را با سياست خارجي در هم بياميزد. انتخاب اين تيتر 100 در صد ورزشي آن هم به عنوان تيتر اول روزنامه «هلال احمر» که هيچ زمينه ورزشي مشخص ندارد جالب توجه است. يادتان باشد ديروز تقريباً صفحات اول تمام روزنامه هاي کشور به عکس شادي صعود پرسپوليسي ها در آسيا اختصاص داشت و «شهروند» تنها روزنامه اي بود که تيتر اول (و نه عکس اولش) را به اين موضوع اختصاص داد.

* بررسي روزنامه هاي ورزشي

اما ببينيم ديروز در صفحه اول روزنامه ورزشي کشور چه گذشت. بررسي شماره هاي پيشين روزنامه هاي ورزشي نشان مي دهد اين نشريات اصولاً با چيزي به جز ورزش ميانه اي ندارند. تيترها، عکس ها، اخبار و هر چه در نشريات تخصصي ورزشي کار مي شود تماماً به اين حوزه مربوط است و اگر کسي تنها مخاطب روزنامه هاي ورزشي باشد، احتمالاً به اين نتيجه مي رسد که در مملکت هيچ اتفاق ديگري نمي افتد الا در حوزه ورزش!

اين در حالي است که غلبه ايران بر عربستان در يک مسابقه باشگاهي، ورزشي نويسان را هم به اين صرافت انداخت که انگار اين بار نمي شود بي توجه به سياست از کنار برد پرسپوليس گذشت. به تيتر روزنامه «گل» نگاه کنيد: «صعود از روي سعود» با اين توضيح روزنامه که «ترفند آل کثيف/ لابي سعودي از محروميت عيسي سود نبرد». يا روزنامه «خبر ورزشي» که تمايلاتش به سرخ هاي پايتخت اظهر من الشمس است اما اين بار ترجيح داد از «سيلي سرخ به صورت آل سعود و AFC» سخن بگويد. همين روزنامه در جاي ديگر از صفحه اولش از تعبير «آل کثيف» به عنوان مسببين محروميت آل کثير استفاده کرد که نشان از غلبه اهميت سياسي شکست عربستان در اتاق فکر اين دو روزنامه است.

البته مشابهت تيتر اين روزنامه ها با تيترهاي روزنامه هاي اصولگرا نبايد کسي را به اشتباه بياندازد که روزنامه هاي ورزشي هم موضعي اصولگرايانه دارند بلکه همانطور که گفته شد، ورزشي ها به طور کلي کاري به حوزه سياست ندارند و تنها اتفاقاتي از قبيل پيروزي ايران بر عربستان مي تواند به شکل لحظه اي توجه ها به اين حوزه را افزايش دهد و قريحه تيتر زني ورزشي نويسان را متأثر از وقايع بين المللي روز تحريک کند.

بي توجهي تعمدي روزنامه هاي ورزشي به آنچه در حوزه هاي ديگر مملکت مي گذرد به خصوص در تيتر روزنامه «پرسپوليس»، ارگان رسمي اين باشگاه کاملاً به چشم مي خورد؛ نگاهي کاملاً بدبينانه و از موضع «جناح پرستي ورزشي».

 روزنامه باشگاه برنده نبرد هيجان انگيز ايران و عربستان در چمن سبز، به جاي آنکه مانند ساير روزنامه هاي ورزشي يا نشريات اصلاح طلب و اصولگرا، موضعي صريح در حمايت از باشگاه پرسپوليس اتخاذ کرده يا فرصت را براي حمله به سياست هاي عربستان مغتنم بداند، از کار کردن تيتري حماسي به عنوان تيتر درشتش، به «دشمنان داخلي» رسيده است! به تيتر روزنامه «پرسپوليس» توجه کنيد:  «وطن يعني هويت، اصل، ريشه» با اين توضيح که «فيناليست شدن پرسپوليس بيش از کنفدراسيون فوتبال آسيا و النصر، دشمنان داخلي را حسرت به دل گذاشت».

اين دقيقاً مصداق همان جناحي برخورد کردن در حوزه ورزش، گيرم از نوع قرمز و آبي و نه اصلاح طلبي و اصولگرايي است. منظور «پرسپوليس» از «دشمنان داخلي» کاملاً واضح و رنگ آنها هم کاملاً شناس است اما آيا نمي شد اين رفتار پوپوليستي را حداقل براي روزهاي آينده نگه داشت و در حالي که روزنامه هاي مملکت با سياست مشخصي به برد پرسپوليس پرداختند، رسانه اين باشگاه کمي سليقه بيشتر در بينش خود براي اين پيروزي درخشان به خرج مي داد؟ اگر قرار است با يک سوژه ورزشي به شکل سياسي يا حتي خنثي برخورد نکرد، حداقل مي شود جنبه هاي زيبايي شناسانه انتخاب تيتر را در نظر گرفت؛ همان کاري که روزنامه ورزشي «شوت» انجام داد و اگر در جايي از «آل پرسپوليس» ياد کرد، يکي از زيباترين تيترها درباره محروميت عيسي آل کثير را  هم به کار برد؛ تيتري که فراوان حرف دارد اما به جايي هم بر نمي خورد: «عيسي را به صليب کشيدند.»